Aile İkamet İzni (Türkiye): Kimler Başvurabilir, Gerekli Belgeler Nelerdir?

Aile birliğinin korunması, hem uluslararası hukukta hem de Türk hukukunda önemli bir prensiptir. 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu (YUKK), bu prensip doğrultusunda, Türkiye'de yasal olarak ikamet eden veya Türk vatandaşı olan kişilerin yabancı uyruklu aile üyelerinin de Türkiye'de yasal olarak kalabilmelerini sağlamak amacıyla "Aile İkamet İzni"ni düzenlemiştir. Bu izin türü, aile bağlarının devamlılığını ve aile üyelerinin bir arada yaşamasını hedefler. Bu makalede, kimlerin aile ikamet izni başvurusunda bulunabileceğini, destekleyici ve yabancı aile üyesi için aranan şartları, başvuru sürecini ve anlaşmalı evlilik gibi özel durumları mevzuat çerçevesinde detaylı bir şekilde inceleyeceğiz.

1. Aile İkamet İzni Kimlere Verilir?

Aile ikamet izni, aşağıdaki kişilerin yabancı uyruklu aile üyelerine verilebilir:

• Türk vatandaşlarının,
• 5901 sayılı Kanunun 28. maddesi kapsamında olanların (Mavi Kart sahipleri),
• Türkiye'de ikamet izinlerinden birine sahip olan yabancıların,
• Mültecilerin ve ikincil koruma statüsü sahiplerinin;
  • a) Yabancı eşine,
  • b) Kendisinin veya eşinin ergin olmayan (18 yaşını doldurmamış) yabancı çocuğuna,
  • c) Kendisinin veya eşinin bağımlı (bakmakla yükümlü olduğu) ergin yabancı çocuğuna.

Önemli Noktalar :

• Aile ikamet izni süresi, her defasında üç yılı aşmayacak şekilde verilebilir. (Not: Bu süre 28/7/2016 tarihli 6735 sayılı Kanun ile iki yıldan üç yıla çıkarılmıştır.)
• Aile ikamet izninin süresi, hiçbir şekilde destekleyicinin ikamet izni süresini aşamaz.
• Destekleyicinin vatandaşı olduğu ülkenin hukukuna göre birden fazla eş ile evlilik hâlinde, eşlerden yalnızca birine aile ikamet izni verilir. Ancak, diğer eşlerinden olan çocuklara da aile ikamet izni verilebilir.
• Çocukların aile ikamet izninde, Türkiye dışında varsa ortak velayeti bulunan anne veya babanın muvafakati aranır.
• Aile ikamet izinleri, on sekiz yaşına kadar, öğrenci ikamet izni almadan ilk ve ortaöğretim kurumlarında eğitim hakkı sağlar.
• En az üç yıl aile ikamet izniyle Türkiye'de kalmış olanlardan on sekiz yaşını tamamlayanlar, talep etmeleri hâlinde bu izinlerini kısa dönem ikamet iznine dönüştürebilir.
• Boşanma hâlinde: Türk vatandaşıyla evli yabancıya, en az üç yıl aile ikamet izniyle kalmış olmak kaydıyla kısa dönem ikamet izni verilebilir. Ancak yabancı eşin, aile içi şiddet gerekçesiyle mağdur olduğu ilgili mahkeme kararıyla sabit ise, üç yıllık süre şartı aranmaz.
• Destekleyicinin ölümü hâlinde: Bu kişiye bağlı aile ikamet izniyle kalanlara, süre şartı aranmadan kısa dönem ikamet izni verilebilir.

2. Aile İkamet İzninin Şartları Nelerdir?

Aile ikamet izni taleplerinde, hem destekleyicide hem de destekleyici yanında kalmak üzere başvuruda bulunan yabancıda belirli şartlar aranır:

Destekleyicide Aranan Şartlar:

• a) Gelir Şartı: Toplam geliri asgari ücretten az olmamak üzere, ailedeki fert başına asgari ücretin üçte birinden az olmayan aylık geliri bulunmak. (Not: Bu oranlar güncel asgari ücrete göre hesaplanır ve Göç İdaresi tarafından ek kriterler belirlenebilir.)
• b) Barınma ve Sağlık Sigortası Şartı: Ailenin nüfusuna göre, genel sağlık ve güvenlik standartlarına uygun barınma şartlarına sahip olmak ve tüm aile fertlerini kapsayan geçerli sağlık sigortası yaptırmış olmak.
• c) Adli Sicil Kaydı Şartı: Başvuru tarihi itibarıyla, beş yıl içinde aile düzenine karşı suçlardan herhangi birinden hüküm giymemiş olduğunu adli sicil kaydıyla belgelemek.
• ç) Türkiye'de İkamet Şartı: Türkiye'de en az bir yıldır geçerli bir ikamet izniyle kalıyor olmak (Bazı istisnalar dışında: Bilimsel araştırma amaçlı veya çalışma izni bulunanlar, Mavi Kart sahipleri, Türk vatandaşlarıyla evli olanlar bu şarttan muaftır – YUKK Md. 35/2).
• d) Adres Kayıt Sisteminde Kayıt: Adres kayıt sisteminde (AKS) kaydı bulunmak.

Destekleyici Yanında Kalacak Yabancıda Aranan Şartlar :

• a) Destekleyici Kapsamında Olmak: YUKK Md. 34/1 kapsamında olduğunu gösteren bilgi ve belgeleri ibraz etmek.
• b) Birlikte Yaşama Niyeti: YUKK Md. 34/1'de belirtilen kişilerle birlikte yaşadığını veya yaşama niyeti taşıdığını ortaya koymak.
• c) Evliliğin Amacı: Evliliği aile ikamet izni alabilmek amacıyla yapmamış olmak (Anlaşmalı evlilik şüphesi).
• ç) Yaş Şartı (Eşler için): Eşlerden her biri için on sekiz yaşını doldurmuş olmak.
• d) Genel Giriş Şartları: YUKK Md. 7 kapsamında (Türkiye'ye girişlerine izin verilmeyecek yabancılar) olmamak.
• Mülteciler ve İkincil Koruma Sahipleri: Türkiye'de bulunan mülteciler ve ikincil koruma statüsü sahiplerinde, destekleyici için aranan YUKK Md. 35/1'deki şartlar aranmayabilir.

3. Aile İkamet İzni Talebinin Reddi, İptali veya Uzatılmaması

Aşağıdaki hâllerde aile ikamet izni verilmez, verilmişse iptal edilir, süresi bitenlerinki uzatılmaz:

• YUKK Md. 35'teki (birinci ve üçüncü fıkralar) şartların karşılanmaması veya ortadan kalkması.
• Aile ikamet izni alma şartları ortadan kalktıktan sonra kısa dönem ikamet izni verilmemesi (yani farklı bir kalış gerekçesi oluşmaması).
• Hakkında geçerli bir sınır dışı etme veya Türkiye'ye giriş yasağı kararı bulunması.
• Aile ikamet izninin, veriliş amacı dışında kullanıldığının belirlenmesi.
• Yurt dışında kalış süresi bakımından ihlal olması (Yönetmelik Md. 33/1/d'ye göre son bir yıl içinde toplamda yüz seksen günden fazla).

4. Anlaşmalı Evlilik Yoluyla Talep Edilen Aile İkamet İzni

Aile ikamet izni verilmeden veya uzatılmadan önce, evliliğin sırf ikamet izni alabilme amacıyla yapılıp yapılmadığı konusunda makul şüphe varsa, valiliklerce (İl Göç İdaresi Müdürlükleri) araştırma yapılır. Yönetmelik Md. 34'te bu araştırmanın nasıl yapılacağı detaylandırılmıştır (eşlerle ayrı ayrı ve birlikte görüşme, yakın komşu ve aile üyelerinden bilgi alma vb.). Araştırma sonucunda evliliğin bu amaçla yapıldığı tespit edilirse aile ikamet izni verilmez, verilmişse iptal edilir. Anlaşmalı evlilik yoluyla alınıp iptal edilen ikamet izinleri, diğer ikamet izin sürelerinin toplanmasında hesaba katılmaz.

Sonuç ve Hukuki Destek:

Aile ikamet izni, Türkiye'de aile birliğini kurmak veya devam ettirmek isteyen yabancılar için önemli bir yasal dayanaktır. Ancak başvuru süreci, hem destekleyici hem de yabancı aile üyesi için birçok şartın yerine getirilmesini gerektirir. Özellikle gelir, barınma, sağlık sigortası ve anlaşmalı evlilik şüphesi gibi konular dikkatle ele alınmalıdır.

ÖNEMLİ UYARI: Bu makale, yazıldığı tarihteki mevzuat hükümlerine göre genel bilgilendirme amacıyla hazırlanmıştır. Yabancılar hukuku sıkça güncellenen ve karmaşık bir alandır. Mevzuatta meydana gelebilecek değişiklikler nedeniyle bu makaledeki bilgilerin güncelliğini yitirmesi mümkündür. Bu nedenle, herhangi bir hukuki işlem yapmadan veya karar almadan önce mutlaka alanında uzman bir yabancılar hukuku avukatından güncel ve kişiye özel danışmanlık almanız hayati önem taşımaktadır. Bu makale hukuki tavsiye niteliği taşımaz.