Узак мөөнөттүү (мөөнөтсүз) жашоого уруксат: Түркияда туруктуу жашоонун ачкычы (ЧЭЭКМ 42-45-бер.)

Кириш сөз:

Түркияда көп жылдар бою мыйзамдуу түрдө жашаган жана өлкөгө интеграцияланган чет өлкөлүктөр үчүн эң көп кааланган статустардын бири – бул "Узак мөөнөттүү жашоого уруксат". Эл арасында "мөөнөтсүз отурукташуу уруксаты" деп да белгилүү болгон бул уруксат түрү чет өлкөлүктөргө Түркияда туруктуу жашоого жана түрк жарандарына берилген көптөгөн укуктардан (белгилүү өзгөчөлүктөрдү кошпогондо) пайдалануу мүмкүнчүлүгүн берет. № 6458 "Чет өлкөлүктөр жана эл аралык коргоо жөнүндө" Мыйзамынын (ЧЭЭКМ) 42-45-беренелеринин ортосунда жөнгө салынган узак мөөнөттүү жашоого уруксат, белгилүү шарттарды аткарган чет өлкөлүктөргө Ички иштер министрлигинин макулдугу менен губернаторлуктар тарабынан берилет. Бул макалада кимдер узак мөөнөттүү жашоого уруксат ала аларын, кайрылуу шарттарын, бул уруксаттын берген укуктарын жана жокко чыгаруу шарттарын деталдуу түрдө карап чыгабыз.

1. Кимдер узак мөөнөттүү жашоого уруксат ала алат? (ЧЭЭКМ 42-бер.)

ЧЭЭКМдин 42-беренесинин 1-пунктуна ылайык, төмөнкү эки категориянын бирине кирген чет өлкөлүктөргө Министрликтин макулдугу менен губернаторлуктар тарабынан мөөнөтсүз жашоого уруксат берилиши мүмкүн:

• а) Кеминде сегиз жыл үзгүлтүксүз жашагандар: Түркияда мыйзамдуу жашоого уруксаты менен кеминде сегиз жыл бою үзгүлтүксүз жашагандар.
• б) Министрлик тарабынан белгиленген шарттарга жооп бергендер: Ички иштер министрлиги (Миграция Маселелери боюнча Башкармалык) тарабынан белгиленген өзгөчө шарттарга жооп берген чет өлкөлүктөр (Бул, адатта, жогорку квалификациялуу инвесторлор, илимпоздор же өзгөчө таланттарга ээ адамдар сыяктуу топторду камтышы мүмкүн).

Маанилүү өзгөчөлүк (ЧЭЭКМ 42-бер., 2-п.):

Качкындарга, шарттуу качкындарга жана кошумча коргоо статусуна ээ болгондорго, ошондой эле гуманитардык жашоого уруксаты барларга жана убактылуу коргоо алдындагыларга узак мөөнөттүү жашоого уруксатка өтүү укугу берилбейт.

2. Узак мөөнөттүү жашоого уруксаттын шарттары кандай? (ЧЭЭКМ 43-бер., 1-п.)

Узак мөөнөттүү жашоого уруксатка өтүү үчүн төмөнкү шарттардын бардыгы аткарылышы керек:

• а) Кеминде сегиз жыл үзгүлтүксүз жашоо: Түркияда мыйзамдуу жашоого уруксаттары менен кеминде сегиз жыл үзгүлтүксүз жашаган болуу.
  • Үзгүлтүксүз жашоону эсептөө (Жобо 40-бер.):
    • Кайрылуу күнү негиз катары алынат.
    • Чет өлкөдө өткөрүлгөн мөөнөттөр жана Түркияда жашоого уруксатсыз калган мөөнөттөр үзгүлтүк деп эсептелет.
    • Артка карай бир жылдык мезгилдерде жалпысынан 180 күндөн ашкан үзгүлтүк болбошу жана акыркы беш жылдык мезгилде жалпысынан 365 күндөн ашкан үзгүлтүк болбошу сыяктуу деталдуу эсептөөлөр жүргүзүлөт.
    • Студенттик жашоого уруксат мөөнөттөрүнүн жарымы, башка жашоого уруксат мөөнөттөрүнүн болсо толугу эсепке алынат (ЧЭЭКМ 28-бер., 2-п.).
• б) Акыркы үч жылда социалдык жардам албаган болуу: Кайрылуу күнүнөн мурунку акыркы үч жылдын ичинде мамлекеттен социалдык жардам албаган болуу.
• в) Жетиштүү жана үзгүлтүксүз киреше булагына ээ болуу: Өзүнүн же, эгер бар болсо, үй-бүлөсүнүн жашоосун камсыз кылуу үчүн жетиштүү жана үзгүлтүксүз киреше булагына ээ болуу.
• г) Жарактуу медициналык камсыздандырууга ээ болуу: Түркияда жарактуу медициналык камсыздандырууга ээ болуу.
• д) Коомдук тартипке же коомдук коопсуздукка коркунуч туудурбоо: Бул жагдай тиешелүү коопсуздук органдарынан алынган пикирлер менен бааланат.

Министрлик тарабынан белгиленген шарттарга жооп бергендер үчүн өзгөчөлүк (ЧЭЭКМ 43-бер., 2-п.):

Ички иштер министрлиги тарабынан белгиленген шарттарга ээ болгондугу себеби менен узак мөөнөттүү жашоого уруксат берилиши ылайыктуу деп табылган чет өлкөлүктөр үчүн, жогорудагы (д) пунктчасы (коомдук тартипке/коопсуздукка коркунуч туудурбоо) тышкаркы шарттар талап кылынбайт.

3. Узак мөөнөттүү жашоого уруксаттын берген укуктары (ЧЭЭКМ 44-бер.)

Узак мөөнөттүү жашоого уруксаты бар чет өлкөлүктөр, төмөнкү өзгөчөлүктөрдү кошпогондо, түрк жарандарына берилген укуктардан пайдаланышат:

• Пайдаланылбай турган укуктар:
  • Аскердик кызмат өтөө милдети,
  • Шайлоо жана шайлануу,
  • Мамлекеттик кызматка кирүү,
  • Жеңилдик менен унаа алып кирүү.
• Пайдаланыла турган укуктар: Социалдык коопсуздукка байланыштуу алынган укуктары сакталуу жана бул укуктарды колдонууда тиешелүү мыйзамдардын жоболоруна баш ийүү шарты менен, башка көптөгөн укуктардан (иштөө, билим алуу, саламаттыкты сактоо, мүлк алуу ж.б.) пайдалана алышат.
• Президенттин чектөө ыйгарым укугу (ЧЭЭКМ 44-бер., 2-п.): Президент бул укуктарга жарым-жартылай же толугу менен чектөөлөрдү киргизүүгө ыйгарым укуктуу.

4. Узак мөөнөттүү жашоого уруксаттын жокко чыгарылышы мүмкүн болгон учурлар (ЧЭЭКМ 45-бер.)

Узак мөөнөттүү жашоого уруксаттар төмөнкү учурларда жокко чыгарылышы мүмкүн:

• а) Коомдук тартипке же коомдук коопсуздукка олуттуу коркунуч туудуруу: Чет өлкөлүктүн коомдук тартипке же коомдук коопсуздукка олуттуу коркунуч туудургандыгынын кийинчерээк аныкталышы.
• б) Бир жылдан ашык үзгүлтүксүз Түркиядан тышкары болуу: Саламаттыкты сактоо, билим алуу жана өз өлкөсүндөгү милдеттүү мамлекеттик кызматтан башка себеп менен бир жылдан ашык үзгүлтүксүз Түркиядан тышкары болуу.

5. Жокко чыгарылгандан кийин кайра кайрылуу (Жобо 43-бер.)

Бир жылдан ашык үзгүлтүксүз Түркиядан тышкары калуу себеби менен узак мөөнөттүү жашоого уруксаты жокко чыгарылган чет өлкөлүктөр, бул уруксаттарын кайра алуу үчүн кайрыла алышат. Кайрылуулар чет өлкөдө консулдуктарга, ал эми өлкө ичинде губернаторлуктарга жасалат жана артыкчылыктуу тартипте каралат. Бул кайрылууларда сегиз жыл үзгүлтүксүз жашоо шарты кайрадан талап кылынбайт; бирок чет өлкөлүктүн Түркияда отурукташуу ниети, Түркия менен болгон байланыштары сыяктуу жагдайлар эске алынат.

Жыйынтык жана юридикалык жардам:

Узак мөөнөттүү жашоого уруксат – Түркияны экинчи мекени катары кабыл алган чет өлкөлүктөр үчүн маанилүү кепилдик жана статус. Бирок кайрылуу процесси жана өзгөчө үзгүлтүксүз жашоо мөөнөтүн эсептөө сыяктуу маселелер кылдаттыкты жана эксперттик билимди талап кылат. Мындан тышкары, бул уруксаттын берген укуктары жана жокко чыгаруу шарттары жөнүндө туура маалыматка ээ болуу, келечектеги мүмкүн болгон көйгөйлөрдүн алдын алуу үчүн өтө маанилүү.

SKF VISION LAW катары, узак мөөнөттүү (мөөнөтсүз) жашоого уруксатка кайрылуулар, үзгүлтүксүз жашоо мөөнөтүн аныктоо, керектүү документтерди даярдоо, кайрылуу процессин көзөмөлдөө жана мүмкүн болгон жокко чыгаруу жагдайларына каршы укуктук кеңеш берүү кызматтарын сунуштайбыз. Түркиядагы туруктуу жашооңузду мыйзамдуу кепилдикке алуу үчүн биздин эксперттик топ менен байланышыңыз.